12    Διατροφή

Γράψαμε στο βιβλίο μας «Υγεία Και Ασθένεια Στον Άνθρωπο» ότι:

«Για  τη διατροφή γενικά χρειάζεται ή αν προτιμάτε είναι το καλύτερο να τρώει κανείς, ότι από τα πολλά χρόνια ζωής τού είδους του, έχει συνηθίσει να τρώει.

Και αυτό επειδή κάνοντας προσαρμογές σε αυτές τις τροφές ως είδος συνηθίζοντάς τις, έχουν περάσει γενικά στο DNA του, καθώς και φανερά ειδικότερα, με τοπικές αυτόχθονες ιδιαιτερότητες.

Αυτό σημαίνει ότι γίνονται οικείες στον οργανισμό του και έτσι επειδή αισθάνεται πιο όμορφα και πιο ασφαλής με αυτές και πιο βέβαιος ότι του κάνουν καλό, τις αναζητάει.

Ή  πιο απλά τις αναζητάει επειδή πλέον έχουν γίνει Φύση του ή αν προτιμάτε είναι στη Φύση του.

Το ίδιο συμβαίνει και με το περιβάλλον του.

Ενθαρρυντικό για την επιβίωση του ανθρώπου είναι το γεγονός ότι πολύ-πολύ αργά, δηλαδή σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου, προσαρμόζεται και στο σύγχρονο κυρίαρχα δομημένο περιβάλλον των πόλεών του, καθώς και στην επεξεργασμένη ακόμη και με χημικό τρόπο διατροφή του.

Ας έχει όμως κατά νου κανείς ότι τα επιτεύγματα αυτής καθαυτής της Φύσης είναι πολύ καλύτερα από αυτά του ανθρώπου.

Στη σύγχρονη εποχή να πούμε ότι προφανώς χρειάζεται ακόμη για πολλά-πολλά χρόνια, κυρίως η όσο το δυνατόν κατανάλωση πιο φυσικών ανεπεξέργαστων τροφών, η ποικιλία στις τροφές και η κατανάλωση λιγότερων ζωικών λιπών.

Τα οφέλη τής μεσογειακής διατροφής είναι πάρα πολλά και χρειάζεται ακόμη μια διατροφή που οι τροφές της να μην εμπεριέχουν φυτοφάρμακα, διοξίνες, χημικά πρόσθετα, τεχνητά αρώματα, τεχνητά χρώματα, χημικά συντηρητικά.

Επίσης χρειάζεται και η υγιεινή συσκευασία τους, όπου η συσκευασία τους είναι επιβεβλημένη.

Υγιεινή μάλλον για τον ίδιο λόγο των πολλών χρόνων τις αφομοίωσης του φυσικού περιβάλλοντος από τον οργανισμό μας και το πέρασμά του στον πυρήνα της ύπαρξής μας, δηλαδή στο DNA μας.

Φαίνεται ότι για τούτο τον λόγο είναι ούτως ή άλλως καλύτερα όπου αυτή είναι επιβεβλημένη, να πραγματοποιείται με τα πιο φιλικά για το περιβάλλον και τον άνθρωπο υλικά.

Δηλαδή γυάλινο ή ξύλινο περίβλημα για όλα τα προϊόντα, καθώς και ανοξείδωτο ατσάλι.

Επίσης χάρτινο περίβλημα για αυτά και όσο το δυνατόν πιο ανεπεξέργαστο χαρτί ως περιτύλιγμα.

Συνάμα να αποφεύγονται πολύ τα πλαστικά, τα αλουμίνια, τα αλουμινόχαρτα και γενικά οποιοδήποτε υλικό βλάπτει πιθανά ή αποδεδειγμένα τον άνθρωπο.

Θυμίζουμε όμως και το μέτρο που αναφέραμε προηγουμένως και που εδώ αντιστοιχεί τόσο στην ποσότητα της τροφής, όσο και στην εύρεση και στην κατανάλωση μιας διατροφής ανεπεξέργαστης και χωρίς χημικά που προτείνουμε ή ακόμη μπορεί να αφορά και σε κάποιες συσκευασίες μη εξαιρετικά φιλικές για τον άνθρωπο, χωρίς φανατισμό.

Δεν χρειάζεται κανενός είδους φανατισμός, μάλλον για κανένα πράγμα.»

 

 Επίσης να πούμε ότι θα πρέπει να είναι διαφορετική η διατροφή ενός υγιούς ανθρώπου, από εκείνη ενός ανθρώπου που χρειάζεται άμεση θεραπεία.

Άμεση θεραπεία όπως για παράδειγμα λόγω κρυολογήματος, ή εισαγωγής στον οργανισμό μικροβίων, ή γενικότερα αδυναμίας και πυρετού.

Κατά κανόνα οι τροφές εκτός από ποικιλία καθώς και μέτρο στην ποσότητα, λίαν καλό είναι να είναι και εύπεπτες.

Εύπεπτες κατά κανόνα γιατί για παράδειγμα υπάρχουν εξαιρέσεις όπως τα όσπρια, που αν και αποτελούν με βεβαιότητα εξαιρετική τροφή για τον άνθρωπο, επειδή εμπεριέχουν άμυλο με πρωτεΐνη έναν συνδυασμό που ο οργανισμός μας δεν έχει ακόμη συνηθίσει, δεν μπορεί να τις χωνέψει και πολύ εύκολα.

Λίαν καλό συνεχίζουμε, θα είναι να είναι εύπεπτες ακόμη και εξατομικευμένα, αν υπάρχει η δυνατότητα.

Εξατομικευμένα, δηλαδή, για τον κάθε άνθρωπο που θα τις καταναλώσει.

Η εμπειρία μας μας λέει ότι δεν είναι πάντα οι ίδιες τροφές το ίδιο εύπεπτες, για όλους τους ανθρώπους.

Επίσης και στον ίδιο τον άνθρωπο όπως γράψαμε, ισχύει γενικά το ότι άλλες τροφές είναι εύπεπτες για τον οργανισμό του όταν είναι υγιής και άλλες όταν είναι κρυωμένος ή γενικότερα χρειάζεται θεραπεία.

 

Ο αρχαίος Σοφός Ιπποκράτης αναφέρει στο έργο του «ΠΕΡΙ ΑΡΧΑΙΗΣ ΙΗΤΡΙΚΗΣ», νεοελληνική απόδοση από τη φιλολογική ομάδα των Εκδόσεων Κάκτου, κεφάλαιο 3:

«3. Η ιατρική επιστήμη δεν θα είχε ανακαλυφθεί ποτέ, ούτε θα είχαν γίνει ποτέ ιατρικές έρευνες (κι αυτό γιατί δεν θα χρησίμευε σε τίποτα), αν οι άρρωστοι άνθρωποι ζούσαν και διατρέφονταν με τον ίδιο τρόπο όπως οι υγιείς κι αν δεν είχαν άλλες καλύτερες εναλλακτικές λύσεις.

Γεγονός παραμένει ότι η αναζήτηση και ανακάλυψη της ιατρικής οφείλεται στην ανάγκη, επειδή οι άρρωστοι όπως και σήμερα δεν ωφελούνταν με την δίαιτα των υγιών.

Για να προχωρήσω ακόμη περισσότερο θα πω ότι ούτε ο τρόπος διαβίωσης και διατροφής που έχουν τώρα οι υγιείς θα είχε ανακαλυφθεί, αν ο άνθρωπος είχε αρκεστεί στον τρόπο ζωής και διατροφής των βοδιών, των αλόγων και όλων των άλλων ζώων, αν είχε αρκεστεί για παράδειγμα στα φυτικά προϊόντα, καρπούς, θάμνους και χόρτα.

Τα ζώα τρέφονται με αυτά, ζουν και αναπτύσσονται χωρίς πόνο και δεν χρειάζονται άλλο τρόπο ζωής.

Ωστόσο πιστεύω ότι κι ο άνθρωπος έτσι ζούσε στην αρχή.

Ο σημερινός τρόπος ζωής πέρασε από μεγάλα χρονικά διαστήματα ανακαλύψεων και επεξεργασίας.

Ο άνθρωπος υπέφερε πολύ όταν ζούσε με τον πρωτόγονο τρόπο, όταν έτρωγε ωμές και ασυγκέραστες τροφές που περιείχαν ισχυρές δυνάμεις(ιδιότητες) και το ίδιο θα υπέφερε και τώρα αν εξακολουθούσε να ζει έτσι: θα προσβαλλόταν από ασθένειες και πόνους που θα προκαλούσαν γρήγορα τον θάνατο.

(σ.σ. Ασυγκέραστες τροφές δηλαδή όπως εξηγεί ο ίδιος ο Ιπποκράτης στο 14ο κεφάλαιο είναι τροφές που περιέχουν μόνο ένα στοιχείο, μια μόνο ιδιότητα, για παράδειγμα μόνο το πικρό, μόνο το αλμυρό, μόνο το ξινό…)

Αρχικά ίσως υπέφερε λιγότερο επειδή είχε προσαρμοστεί σε εκείνο τον τρόπο ζωής και τότε όμως υπέφερε πολύ.

Το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού όσοι είχαν ασθενέστεροι κράση φυσικά πέθαιναν, ενώ οι ισχυρότεροι ζούσαν περισσότερο· όπως ακριβώς τώρα ορισμένοι άνθρωποι αντέχουν αποτελεσματικότερα στις βαριές τροφές, ενώ άλλοι υποφέρουν.

Για τον λόγο αυτό, λοιπόν, πιστεύω ότι ο παλαιότερος άνθρωπος αναζήτησε τροφή που να εναρμονίζεται καλύτερα με τον οργανισμό του· κι έφτασε στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα.

Έτσι επεξεργάστηκε το σιτάρι, το μούσκεψε, το ξεφλούδισε, το άλεσε, το κοσκίνισε, το ζύμωσε, το έψησε κι έφτιαξε το ψωμί· το ίδιο έκανε και με το κριθάρι.

Πειραματίστηκε με τις τροφές, τις έβρασε, τις έψησε, τις ανακάτεψε, συνδύασε τα ισχυρά και αμιγή συστατικά με τα ασθενέστερα ώστε να τα προσαρμόσει στον ανθρώπινο οργανισμό, πάντοτε με γνώμονα τη σκέψη ότι οι βαριές τροφές που δεν μπορούσαν να αφομοιωθούν από τον οργανισμό προκαλούσαν πόνο, αρρώστια και θάνατο, ενώ οι άλλες συντελούσαν στη διατροφή, την ανάπτυξη και την υγεία του.

Ποιο όνομα λοιπόν ταιριάζει καλύτερα σε αυτή την ανακάλυψη και την έρευνα, από την ιατρική, αφού επινοήθηκε για την υγεία, τη διατροφή και τη σωτηρία του ανθρώπου, μεταβάλλοντας τον τρόπο ζωής που προηγουμένως του προκαλούσε πόνο, αρρώστια και θάνατο;»

 

Και συνεχίζει ο αρχαίος Σοφός στο ίδιο έργο του «ΠΕΡΙ ΑΡΧΑΙΗΣ ΙΗΤΡΙΚΗΣ», νεοελληνική απόδοση από τη φιλολογική ομάδα των Εκδόσεων Κάκτου, κεφάλαια 5 και 6:

«5. Ας εξετάσουμε ακόμη αν η κοινώς αναγνωρισμένη ιατρική που ανακαλύφθηκε για τη θεραπεία των αρρώστων κι έχει το δικό της όνομα και τους δικούς της τεχνίτες, έχει το ίδιο αντικείμενο και την ίδια προέλευση με την άλλη τέχνη (σ.σ. εννοεί, όπως φαίνεται στο κεφάλαιο 7, την τέχνη της διατροφής).

Κατά τη γνώμη μου όπως είπα και στην αρχή κανείς δεν θα την είχε αναζητήσει, αν ο ίδιος τρόπος ζωής ταίριαζε και στους αρρώστους και στους υγιείς.

Ακόμη και σήμερα όσοι δεν χρησιμοποιούν τις μεθόδους της ιατρικής οι ξένοι αλλά και μερικοί Έλληνες ζουν με τον ίδιο τρόπο όπως και οι υγιείς, έχουν μοναδικό σκοπό την απόλαυση και δεν είναι διατεθειμένοι να αποφύγουν ή να μετριάσουν καμιά επιθυμία τους.

Όσοι όμως αναζήτησαν και ανακάλυψαν τις ιατρικές μεθόδους, αν και ορμώμενοι αρχικά από τον ίδιο τρόπο σκέψης όπως και εκείνοι που προανέφερα, νομίζω πως ελάττωσαν την ποσότητα των ίδιων βέβαια τροφών και αντί να τρώνε πολύ, έτρωγαν λίγο.

Διαπίστωσαν όμως ότι η θεραπεία αυτή ωφελούσε μόνο περιστασιακά και είχε ευεργετικά αποτελέσματα μόνο σε ορισμένους ασθενείς κι όχι σε όλους, αφού κάποιοι άλλοι βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση ώστε δεν μπορούσαν να αφομοιώσουν ούτε μικρή ποσότητα τροφής.

Επειδή τα άτομα αυτά χρειάζονταν ελαφρότερες τροφές ανακαλύφτηκαν οι ζωμοί, τα διαλύματα δηλαδή μεγάλης ποσότητας νερού και μικρής ποσότητας ισχυρών θρεπτικών συστατικών που αποδυναμώνονταν με την ανάμειξη και τον βρασμό.

Όσοι δεν μπορούσαν να αφομοιώσουν ούτε αυτά τα διαλύματα, τα κατάργησαν και τρέφονταν με υγρά φροντίζοντας για τη μετρημένη πρόσμειξη και ποσότητα έτσι ώστε να μην είναι αφθονότερα από ότι πρέπει ούτε περισσότερο αμιγή, ούτε όμως και να υστερούν σε πρόσμειξη και ποσότητα.

6. Πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές ότι ορισμένοι ασθενείς δεν ωφελούνται από τους ζωμούς αντίθετα η λήψη τους επιδεινώνει τον πυρετό και τους πόνους, γίνεται λοιπόν φανερό πως ότι μπαίνει μέσα στον οργανισμό τους τρέφει και επιδεινώνει την αρρώστια ενώ εξασθενίζει και εξαντλεί το σώμα.

Αν τα άτομα που βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση πάρουν στερεά τροφή, κρίθινο ή σταρένιο ψωμί, ακόμη και σε πολύ μικρές ποσότητες θα χειροτερέψουν δέκα φορές περισσότερο παρά αν τραφούν με ζωμούς, απλά και μόνο επειδή η τροφή είναι πολύ βαριά για την κατάστασή τους.

Τα άτομα που ωφελούνται από τους ζωμούς και όχι από τη στερεά τροφή θα υποστούν ακόμη μεγαλύτερη βλάβη αν φάνε περισσότερο απ’ ότι αν φάνε λιγότερο, αλλά ακόμη κι αν φάνε λίγο θα νιώσουν πόνο.

Όλες οι αιτίες των ασθενειών μπορούν να συνοψιστούν σε μια: οι πιο βαριές τροφές βλάπτουν φανερά τον άνθρωπο με τον χειρότερο τρόπο είτε είναι άρρωστος είτε είναι υγιής».

 

Συνεχίζουμε με ένα τμήμα του κεφαλαίου 9 του ίδιου έργου του αρχαίου Σοφού, από τις «Εκδόσεις Κάκτος»:

«Αν το θέμα ήταν τόσο απλό όπως το παρουσίασα και τόσο οι άρρωστοι όσο και οι υγιείς βλάπτονταν από τις βαρύτερες τροφές και ωφελούνταν και αναπτύσσονταν με τις ελαφρότερες τα πράγματα θα ήταν εύκολα, θα έπρεπε απλά να χρησιμοποιούμε ελαφρότατη δίαιτα για να πετύχουμε μεγάλο βαθμό ασφάλειας.

Τώρα όμως δεν είναι μικρότερο σφάλμα ούτε και προκαλεί μικρότερη βλάβη στον άνθρωπο η λήψη τροφής λιγότερης και ανεπαρκούς για τις ανάγκες του.

Η πείνα ασκεί ισχυρότατη επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό τον εξαντλεί, τον εξασθενίζει και τον εξοντώνει.

Η στέρηση επιφέρει μύρια όσα κακά διαφορετικά από τον κορεσμό, αλλά εξίσου σοβαρά.

Τούτα είναι πιο περίπλοκα και απαιτούν ακριβέστερη μέθοδο θεραπείας, επειδή χρειάζεται να επιτευχθεί ένα μέτρο.

Το μέτρο όμως δεν θα πρέπει να αναζητηθεί σε βάρος ή σε κάποιον αριθμό στον οποίο να αναφέρεται κανείς για να κερδίσει την ακριβή γνώση, αλλά στην αισθητηριακή αντίληψη του σώματος…»

 

Ενώ και στο έργο του «ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ», «ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟΝ», κεφάλαιο 4, αναφέρεται:

«Η λιτή και αυστηρή δίαιτα είναι πάντα επικίνδυνη και στις μακροχρόνιες ασθένειες και τις βαριές όπου δεν γίνεται δεκτή.

Εξάλλου η δίαιτα που οδηγεί στα έσχατα όρια του αδυνατίσματος είναι βλαβερή γιατί η αποκατάσταση της ζημιάς όταν έχει φτάσει στο έσχατο όριο, είναι πολύ δύσκολη».

 

Στο ίδιο έργο κεφάλαια 8 και τέλος του 7, αναφέρεται:

«8. Όταν η αρρώστια βρίσκεται στο κρισιμότερο σημείο της, τότε πρέπει να εφαρμόζεται πολύ αυστηρή δίαιτα».

«7…η αυστηρότητα (σ.σ. στη δίαιτα) χαλαρώνει, όσο η ασθένεια γίνεται πιο ήπια».

Σύμφωνα με τον αρχαίο Σοφό Ιπποκράτη θα πρέπει και να εξετασθεί αν η ανοχή του θεραπευόμενου στη δίαιτα κατά την ασθένειά, δεν θα τον εξαντλήσει μέχρι αυτή να υποχωρήσει.

Δίδει και οδηγίες για αυτό.

 

Ακόμη στο κεφάλαιο 10 στο έργο του «ΠΕΡΙ ΑΡΧΑΙΗΣ ΙΗΤΡΙΚΗΣ» ο αρχαίος Σοφός μιλάει για όλους υγιείς και μη, για ένα γεύμα ημερησίως.

Ή για άλλους και με κάποιο πρόγευμα, αναλόγως αν αυτό τους κάνει ή όχι εν ολίγοις νωθρούς, δηλαδή θα λέγαμε όπως το καταλαβαίνουμε απλοποιημένα στην καθημερινότητά μας, τους βαραίνει.

 

Να πούμε όμως κιόλας ότι σε άλλο του έργο ο Ιπποκράτης, στο «ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΙ» κεφάλαιο 14, αναφέρει για την ιατρική επιστήμη και τους ιατρούς:

«Μην συμβουλεύετε μακροχρόνια αυστηρά λιτή δίαιτα, γιατί η όρεξη του αρρώστου έχει μεγάλη διάρκεια.

Στις χρόνιες ασθένειες πρέπει κανείς να χαλαρώνει τη δίαιτα και να την αποσύρει, αν μένει τυφλά προσηλωμένος στην ιατρική δεοντολογία.»

 

Η χρόνια δίαιτα για να πούμε κάτι κι εμείς για το παραπάνω, γενικώς είναι πολύ δύσκολη ακόμη και για τους υγιείς και ας μην είναι και τόσο αυστηρή και λιτή.

Χρειάζεται όμως να έχει κανείς γενικότερα, μια στοιχειώδη κουλτούρα υγιεινής διατροφής και ας την παρακάμπτει κάποιες ή και αρκετές φορές, μέσα στον χρόνο.

Αν ακόμη κάποιος δεν την έχει, προτείνουμε σφόδρα να προσπαθήσει πολύ να την αποκτήσει.

Στην εποχή μας υγιεινό στη διατροφή αλλά και κατ’ ελάχιστο ζητούμενο, είναι απλά να μαγειρεύει κανείς στο σπίτι.

Αν διατηρεί και τα υπόλοιπα στη διατροφή του από αυτά που γράψαμε έως τώρα σε αυτό το κεφάλαιο, είναι πολύ παραπάνω από μια χαρά.

Ακόμη να πούμε και το αυτονόητο, να τρώει μόνο όταν πεινάει.

Όχι δηλαδή μόνο και μόνο επειδή μπορεί να του αρέσει ένα φαγητό.

Ούτε επειδή νομίζει ότι αν δεν φάει τώρα, θα πεινάσει αργότερα και δεν θα προλαβαίνει να φάει εκείνη τη στιγμή.

Γενικά να μην αγχώνεται ούτε για αυτά ούτε για άλλα, όμως αν ή όποτε συμβαίνει να αγχώνεται ως άνθρωπος, τούτο να μην το συνδυάζει με επιπλέον πρόσληψη τροφής για να καταλαγιάσει ο οργανισμός του, όσο υγιεινή τροφή κι αν θα μπορεί να είναι εκείνη την κάθε φορά.

13    Μια Γενικότερη Θεωρία

Επίσης να αναφέρουμε ως δική μας θεωρία, ότι αφού ο οργανισμός των έμβιων οντοτήτων προσαρμόζεται με τα πολλά χρόνια ως είδος στον περιβάλλον του, θα προσαρμόζεται και στις τροφές τού τόπου του και του χρόνου του.

Έτσι αν αρχικώς η ζωή προήλθε από τη θάλασσα που έτσι φαίνεται να ισχύει, λογικά και η τροφή της από εκεί προερχόταν και τουλάχιστον αρχικώς, σε αυτήν και προσαρμόστηκαν όλοι οι έμβιοι οργανισμοί.

Αφού βγήκε η ζωή και στη στεριά, προφανώς διαφοροποιήθηκε και η διατροφή της.

Ελαφρώς πιο συγκεκριμένα ο άνθρωπος από την κατασκευή του, είδος δοντιών, όρθια στάση και ύπαρξη χεριών, καθώς και τις φυσικές ικανότητές του, δεν φαίνεται αρχικώς να ήταν κυνηγός αλλά καρπιστής.

Να τρεφόταν δηλαδή κυρίως αν όχι αποκλειστικώς, με καρπούς δέντρων.

Αν δε θεωρήσουμε ως παλαιότερη κατάσταση τής ανθρωπότητας αυτή που παρουσιάζει ο αρχαίος Σοφός Ησίοδος στο έργο του «Έργα και Ημέραι» με το μύθο των γενών, πρώτα μάλλον ξεκίνησε για αυτόν η καλλιέργεια του εδάφους και κάποια στιγμή ίσως λόγω της ίδιας αιτίας με αυτήν τής εξαφάνισης των δεινοσαύρων, αναγκάστηκε να καταφύγει στη βρώση νεκρών ζώων για να επιβιώσει.

Αν ισχύει αυτή η πορεία στη ζωή των ανθρώπων της Γης, τότε αρχικώς ο οργανισμός τους προσαρμόστηκε να αφομοιώνει καλύτερα τροφές που προέρχονται από τη θάλασσα, κατόπιν φρούτα και φυτά που υπήρχαν σε αφθονία στη στεριά, κατόπιν ίσως δημητριακά που καλλιέργησε και τέλος για κάποια πολύ έντονη περίοδο της ζωής του, σάρκες νεκρών ζώων.

Ισχυριζόμαστε γενικώς, χονδρικώς και αορίστως ότι με μέτρο και ποικιλία, αυτή είναι και η κατάταξη των τροφών που χρειάζεται κατά προτεραιότητα ο άνθρωπος, για την καλύτερη δυνατή λειτουργία τού οργανισμού του.

Για αυτό ίσως κιόλας χρειάζεται απόλυτα το νερό, για να επιβιώσει.

Επειδή δηλαδή γεννήθηκε στο νερό και προσαρμόστηκε αρχικώς σε αυτό.

Το γεγονός όμως ότι η αναπνοή του προσαρμόστηκε στην αέρια μορφή του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα και όχι στην υγρή, πιθανόν να δείχνει ότι προσαρμόστηκε ίσως κάπως καλύτερα και σε κάποιες τροφές της στεριάς, από ότι της θάλασσας.

Από αυτές είναι πιθανότερο να συνέβη, στα βρώσιμα φρούτα και φυτά.

Αυτό θα μπορούσε να συνέβαινε μόνο αν τα συνολικά χρόνια ζωής του στη στεριά, ήταν αρκετά περισσότερα για κάτι τέτοιο, από τα χρόνια ζωής του ως έμβια οντότητα στη θάλασσα.

 

Στέλιος Βερναδάκης

 

Βιβλίο: “Η Πρόληψη Στην Πράξη”

Κεφάλαια: “12  Διατροφή”,
                     “13  Μια Γενικότερη Θεωρία”.

 

 

 

Η Σελήνη Πάνω Από Τον Θρόνο Του Δία Στον Όλυμπο, Το Ξημέρωμα Της Κυριακής 13/07/2025