Μια Άποψη – Ορισμός Των Εκδόσεων Γη Όσον Αφορά Το Τι Είναι Αρετή.
Σύμφωνα Με Τον Αριστοτέλη Αρετή Είναι Η Μεσότητα, Δηλαδή Και Εν Ολίγοις, Η Μέση Τιμή -Του Ίδιου Του Εαυτού*- Που Μπορεί Να Έχει Η Συμπεριφορά Του Σε Σχέση Με Την Υπερβολή Και Την Έλλειψή.
Η Ανδρεία Του, Για Παράδειγμα Ως Αρετή, Είναι Η Μεσότητα Ανάμεσα Στη Δειλία Του (Έλλειψη) Και Την Απερισκεψία Του (Υπερβολή).
(*Το μέσον όμως το σε σχέση προς εμάς δε θα το ορίσουμε έτσι· γιατί αν για ένα άτομο είναι πολύ το να φάει δέκα «μερίδες» και λίγο να φάει δύο, δεν θα πει πως ο προπονητής θα ορίσει έξι «μερίδες», γιατί και αυτή η ποσότητα μπορεί να είναι πολλή γι’ αυτόν που θα τη φάει ή λίγη: λίγη για έναν Μίλωνα, πολλή για τον αρχάριο στη γύμναση. Το ίδιο ισχύει και στο τρέξιμο ή την πάλη. Συμπέρασμα: Ο ειδήμονας αποφεύγει την υπερβολή ή την έλλειψη και ψάχνει να βρει το μέσον· αυτό είναι η τελική του προτίμηση – φυσικά όχι το μέσον το σε σχέση προς το πράγμα, αλλά το σε σχέση προς εμάς.)
(Ἀριστοτέλης, Ἠθικά Νικομάχεια, Β, 1106a 36-1106b 7)
Τούτο Κατά Τη Γνώμη Μας Δεν Είναι Απόλυτο, Δεν Είναι Το Συγκεκριμένο Κάποιο Μέσο, Έστω Και Για Έναν Μόλις Άνθρωπο.
Όσον Αφορά Για Παράδειγμα Τον Άνθρωπο Προσωπικά, Αλλά Σε Ένα Συγκεκριμένο Και Αμετάβλητο Περιβάλλον, Τούτο Μπορεί Πράγματι Έτσι Να Θεωρηθεί Και Για Εμάς Ως Μέσο, Δηλαδή Αρετή.
Σε Ένα Δυναμικό Περιβάλλον Όμως, Όπως Είναι Φανερά Το Δικό Μας, Η Έλλειψη, Η Υπερβολή, Ή Η Μεσότητα, Άρα Και Το Τι Θεωρείτε Για Το Ίδιο Το Άτομο Αρετή, Δεν Αλλάζουν Την Κάθε Φορά Συναρτήσει Του;
Πάρα Ταύτα Και Σε Ένα Δυναμικό Περιβάλλον, Η Έλλειψη Στη Συμπεριφορά Κάποιου Και Η Υπερβολή Του Όσον Αφορά Τον Εαυτό Του, Πιθανότατα Και Η Μεσότητά Του, Δεν Είναι Ανεξάρτητες.
Ωστόσο Όμως Ούτε Πλήρως Εξαρτώμενες και μάλιστα με ίσες, ή με άνισες αλλά αρμονικά σχετιζόμενες αναλογίες.
Αν Ήταν Με Πλήρως Εξαρτώμενες Ίσες ‘Η Άνισες Αλλά Αρμονικά Σχετιζόμενες Αναλογίες, Θα Αρκούσε Και Στα Δυναμικά Περιβάλλοντα, Ο Πολύ Ευφυής Ορισμός Του Αριστοτέλη, Έστω Και Εμπλουτισμένος Από Αυτήν Την Εξαρτώμενη Αναλογία.
Εξαρτιόνται Όμως -Άλλες Φορές Με Απότομη Μεταβολή Και Άλλες Με Αρμονική- Και Από Την Ιδιοσυγκρασία Και Εν Γένει Την Προσωπικότητα Του Κάθε Ανθρώπου, Την Οπτική Γωνία Της Αντιμετώπισης Της Ζωής Ή Των Ιδιαίτερων Βιωμάτων Του, Την Αγάπη Που Μπορεί Να Νοιώθει Για Το Οτιδήποτε Υπάρχει Μέσα Του Και Γύρω Του κ.α. Ακόμη Και Στο Ίδιο Μεν Χωρικά Περιβάλλον, Σε Διαφορετικές Του Δε Χρονικές Στιγμές Ή Λεπτά Ή Ώρες Ή Ημέρες Ή Μήνες Ή Και Έτη.
Ακόμη Δύο Διαφορετικοί Άνθρωποι Ακόμη Και Στο Ίδιο Στιγμιαίο Χωροχρονικό Περιβάλλον, Μπορεί Να Έχουν Δύο Εντελώς Διαφορετικές Συμπεριφορές Και Όχι Απλά Στην Έλλειψή Τους Και Στην Υπερβολή, Ή Στη Διαφορετική Μεσότητα, Λόγω Παραδείγματος Χάριν Των Βιωμάτων Τους Ή Και Μόλις Του Πιθανότατα Διαφορετικού DNA Τους, Άλλα Θα Μπορούσαμε Να Πούμε Διαφορετικές Πιο Θεμελιωδώς, Ίσως Βάσει Των Οπτικών Τους Γωνιών.
Αυτό Σημαίνει Όπως Επιθυμούμε Να Το Αποτυπώσουμε Γραφικά, Πως Αν Παρουσιάσουμε Την Αναμεταξύ Απόσταση Της Έλλειψης Και Της Υπερβολής Με Ένα Ευθύγραμμο Τμήμα Που Εκείνες Να Αποτελούν Τα Άκρα Του, Η Μεσότητα Βρίσκεται Στο Μέσο Του Και Το Ευθύγραμμο Τμήμα Έχει Την Ίδια Διεύθυνση Με Μια Συγκεκριμένη Ευθεία.
Με Μία Συγκεκριμένη Ευθεία Που Θα Μπορούσαμε Να Πούμε Πως Τη Διεύθυνσή Της, Την Ορίζουν Οι Οπτικές Γωνίες Μιας Συμπεριφοράς, Ή Αν Προτιμάτε Απλούστερα Οι Διακριτοί Τύποι Των Γενικότερων Συμπεριφορών.
Τότε Είτε Η Διαφορετική Συμπεριφορά Ενός Ανθρώπου Σε Διαφορετικό Χωροχρονικό Περιβάλλον Αποτυπώνεται Με Διαφορετικές Ευθείες, Που Είτε Δεν Ταυτίζονται Είτε Δεν Είναι Παράλληλες, Αλλά Μαζί Και Οι Δύο Μπορούν Και Ορίζουν Ένα Επίπεδο, Το Επίπεδο Που Ανήκουν Μαζί.
Είτε Δύο Διαφορετικοί Άνθρωποι Στο Ίδιο Στιγμιαίο Χωροχρονικό Περιβάλλον, Σχηματίζουν Οι Δυο Διαφορετικές Τους Συμπεριφορές Δύο Διαφορετικές Ευθείες, Που Δεν Ταυτίζονται, Ή Δεν Είναι Παράλληλες Και Άρα Μπορούν Και Ορίζουν Ένα Επίπεδο.
Σας Αναφέραμε Προηγουμένως Προτρέχοντας, Κατ’ Ελάχιστο Δύο Διαφορετικούς Ανθρώπους μιλώντας για Δύο Εντελώς Διαφορετικές Συμπεριφορές, Επειδή Για Εμάς Η Ενάρετη Συμπεριφορά Σχετίζεται Και Με Τους Γύρω Μας Ανθρώπους, Εκτός Από Τον Εαυτό Μας.
Συνεπώς Η Μεσότητα Ακόμη Και Για Έναν Μόνον Άνθρωπο -Εμείς Όμως Τελικώς Μιλάμε Για Τη Συνισταμένη Μεσότητα Όλων Των Οντοτήτων, Δηλαδή Έμβιων Και Άβιων- Μπορεί Να Μην Είναι Απλά Η Μέση Τιμή Δύο Άκρων Που Ορίζουν Ένα Μονοδιάστατο Ευθύγραμμο Τμήμα Που Ανήκει Σε Μία Μόλις Ευθεία, Ούτε Καν Το Κέντρο Ενός Δισδιάστατου Κύκλου Που Ανήκει Σε Μια Μόλις Επιφάνεια, Ίσως Πάλι Ούτε Καν Το Κέντρο Μιας Τρισδιάστατης Σφαίρας Που Ανήκει Σε Έναν Μόλις Χώρο, Αν Μπορεί Κανείς Να Φανταστεί Διαφορετικούς Χώρους Δηλαδή Ανεξάρτητους Μεταξύ Τους Χώρους Στον Κόσμο Μας.
Το Τελευταίο Με Τη Φαντασία Μπορεί Να Γίνει Πιο Εύκολα, Κατανοώντας Κανείς Την Τέταρτη Διάσταση Του Χρόνου Στον Προηγούμενο Τρισδιάστατο Χώρο, Που Τον Κάνει Έτσι Έναν Διαφορετικό Με Τέσσερις Διαστάσεις Χώρο.
Αλλά Επειδή Στη Ζωή Που Αντιλαμβανόμαστε Με Βεβαιότητα Ως Ανθρώπινοι Έμβιοι Οργανισμοί, Υπάρχει Και Η Τέταρτη Διάσταση Του Χρόνου, Θα Πούμε Ότι Είναι Το Κέντρο Ενός Αρμονικού Σχήματος, Που Τα Άκρα Του Διαμορφώνονται Με Τον Εξής Συλλογισμό:
Όπως Από Τη Μία διάσταση Της Ευθείας, Πολλές Διαφορετικές Ευθείες Στο Δισδιάστατο Επίπεδο, Με Ίσης Απόστασης Άκρα Και Κοινό Μέσο, Μας Δίνουν Την Εικόνα Του Κύκλου.
Όπως Από Τις Δύο Διαστάσεις Του Κύκλου, Πολλοί Κύκλοι Στον Τρισδιάστατο Χώρο, Με Ίση Διάμετρο Και Κοινό Κέντρο, Μας Δίνουν Την Εικόνα Της Σφαίρας.
Έτσι Λοιπόν Πολλές Τρισδιάστατες Σφαίρες Μαζί, Σε Έναν Με Τέσσερις Διαστάσεις Χώρο, Δηλαδή Σε Έναν Τρισδιάστατο Χώρο Που Συμπεριλαμβάνεται Προστιθέμενος Στις Διαστάσεις Του Και Ο Χρόνος, Μπορεί Και Μας Δίνει Με Τη Φαντασία Μας Το Ίδιο Κέντρο Με Ίσης Απόστασης Από Εκείνο Άκρα, Ενός Καινούργιου Τεσσάρων διαστάσεων πλέον «Σχήματος».
Ενάρετη Συμπεριφορά Είναι Για Εμάς, Πάντα Κάποια Συμπεριφορά Σε Σχέση Με Μια Άλλη Συμπεριφορά, Κάποιας Άλλης Οντότητας, Ή Και Ως Προς Τη Συνισταμένη Συμπεριφορά Πολλών Άλλων Οντοτήτων, Όλοι Μαζί Υπάρχουμε Και Συμβιώνουμε.
Έτσι Στο Τελικό Σχήμα Της Συνισταμένης Έλλειψης, Υπερβολής Και Μεσότητας Όλων Των Οντοτήτων -Έμβιων Ή Άβιων- Των Τεσσάρων Διαστάσεων Που Πριν Λίγο Αναφέραμε, Ή Σε Όσες Παρόμοια Προστιθέμενες Διαστάσεις Κι Αν Χρειαστούν Στον Κόσμο Που Υφίσταται Η Συμπεριφορά Μιας Οποιασδήποτε Οντότητας Και Με Τον Ίδιο Συλλογισμό Η Συνισταμένη Συμπεριφορά Όλων Των Έμβιων Και Των Άβιων Οντοτήτων, Σε Ένα Δηλαδή Ακόμη Ευρύτερο Σχήμα· Η Ενάρετη Συμπεριφορά Μιας Ίδιων Διαστάσεων Οντότητας Ή Αν Προτιμάτε Καλύτερα Που Κινείται Στις Ίδιες Διαστάσεις Έλλειψης Και Υπερβολής, Θα Είναι Το Συμμετρικό Εκείνου Του Σχήματος, Ως Προς Το Κέντρο Του Όπως Το Ορίσαμε.
Έτσι Με Απλό Τρόπο Συμπεραίνουμε Κιόλας, Ότι Η Ενάρετη Συμπεριφορά Σε Οσοδήποτε Μικρά Και Καθημερινά Συμβάντα Οσοδήποτε Ελάχιστων Διαστάσεων Που Μπορεί Να Κινούνται Υπαρκτές Οντότητες Μεταξύ Της Έλλειψής Τους Και Της Υπερβολής Τους· Έχει Την Ίδια Μεσότητα, Ή Αν Προτιμάτε Το Ίδιο Κέντρο, Με Ολόκληρο Το Οικοδόμημα Που Μπορεί Να Υπάρχει Ή Να Υπάρξει Ποτέ.
Η Ενάρετη Συμπεριφορά Μιας Οντότητας Ως Προς Μια Άλλη Οντότητα Που Κινείται Σε Διαφορετικές Της Διαστάσεις Έλλειψης Και Υπερβολής, Λογικά Είναι Αντικείμενο Του Κλάδου Των Μαθηματικών Που Καλείται Τοπολογία, Μας Πειράζουμε.
Θα Συνεχίσουμε Όμως Να Γράφουμε Για Να Πειράξουμε Κι Εσάς.
Όταν Μια Οντότητα Για Παράδειγμα Βρίσκεται Και Μπορεί Και Κινείτε Είτε Στην Έλλειψή Της Είτε Στην Υπερβολή Της Στον Χώρο, Ενώ μια άλλη Οντότητα Παρόμοια Μόνο Στο Επίπεδο, Τότε Εκείνη Που Κινείτε Μόνο Στο Επίπεδο Μπορεί Να Βρεθεί Στο Συμμετρικό Ως Προς Το Κοινό Κέντρο Της Μεσότητας -Που Ήδη Έχουμε Δείξει Ή Αν Προτιμάτε Έχουμε Απλά Πει Ότι Είναι Κοινό- Της Οντότητας Που Κινείται Στον Χώρο, Μόνο Στην Τομή Του Επιπέδου Της Ή Αν Προτιμάτε Της Επιφάνειάς Της Με Τον Χώρο Που Κινείται Η Άλλη Οντότητα, Αλλιώς Μπορεί Να Βρεθεί Συμμετρικά Ως Προς Την Κοινή Μεσότητά Τους Μόνο Στην Προβολή Του Μέρους Στον Χώρο Που Βρίσκεται Εκείνη Η Οντότητα Του Χώρου, Στην Επιφάνειά Της Δισδιάστατης.
Για Να Έχετε Μια Καλύτερη Εικόνα Της Προβολής Αυτής, Να Πούμε Ότι Η Προβολή Μιας Για Παράδειγμα Τρισδιάστατης Σφαίρας Στο Επίπεδο, Είναι Ένας Κύκλος.
Φανταστείτε την Προβολή Ενός Τρισδιάστατου Αντικειμένου Στο Επίπεδο, Όπως Τη Σκιά Του Στην Επιφάνεια Του Εδάφους.
Η Σκιά Που Αφήνει Ουσιαστικά Ο Ήλιος Ενός Τρισδιάστατου Αντικειμένου Στο Έδαφος, Είναι Η Προβολή Του Σε Εκείνο Υπό Τη Γωνία Όμως Που Το Βλέπει.
Η Κάθετη Προβολή Που Την Κάθετη Εννοούμε Όταν Γράφουμε Εδώ Απλά Προβολή, Όταν Βρίσκεται Ακριβώς Από Πάνω Του.
Όμοια, Η Προβολή Ενός Δισδιάστατου Κύκλου, Στη Μία Διάσταση Μιας Ευθείας, Είναι Ένα Ευθύγραμμο Τμήμα.
Εν Αντιθέτως Μια Οντότητα Που Κινείται Τρισδιάστατα Μπορεί Πάντοτε Να Πηγαίνει Σε Οποιοδήποτε Σημείο Της Δισδιάστατης, Αφού Οι Δύο Της Διαστάσεις, Εμπεριέχονται Στις Τρεις Που Κινείται Εκείνη.
Τα Συμπεράσματα Για Το Τι Ενδεχομένως Μπορεί Να Κάνει Μια Οντότητα Που Κινείται Σε Χώρους Μεγαλύτερους Σε Διάσταση Από Τους Δικούς Μας Αν Πάντοτε Θέλει -Είτε Για Καλό Είτε Για Κακό- Σε Σχέση Με Το Τι Μπορούμε Να Κάνουμε Εμείς Για Εκείνη, Εδώ Γράφουμε Πάντα Για Να Προκύψει Ο Ενάρετος Τρόπος Ζωής, Τα Αφήνουμε Όλα Στον Καθένα Σας Προσωπικά.
Κάτι Τελευταίο Τώρα Και Δεν Γράφουμε Άλλα Για Την Άποψή Μας Σχετικά Με Την Αρετή, Ή Αν Προτιμάτε Με Την Ενάρετη Συμπεριφορά.
Η Μεσότητα Αναδεικνύει Πλήρως Το Ρητό Του Κλεόβουλου Του Ρόδιου «Μέτρον Άριστον».
Δηλαδή ότι «το μέτρο είναι το πιο καλό», ή αλλιώς ότι «το μέτρο είναι το πιο χρήσιμο».
«Άριστον» είναι στα Αρχαία Ελληνικά ο υπερθετικός βαθμός της λέξης «αγαθόν» που για πράγματα σημαίνει το καλό, το χρήσιμο και για ανθρώπους σημαίνει ο ευγενής, ο άξιος, ο έντιμος.
Η νεοελληνική έκφραση του ρητού φαίνεται ότι αποδίδεται καλύτερα με το συγκριτικό του βαθμό, δηλαδή «πιο καλό», «πιο χρήσιμο».
Ακόμη Η Μεσότητα αποτυπώνεται και στο ρητό που είπε ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, «Μηδέν Άγαν».
Δηλαδή «τίποτα το πολύ», ή αλλιώς «μην κάνεις τίποτα το υπερβολικό», ή ακόμη καλύτερη απόδοση για εμάς «μην το παρακάνεις».
Να πούμε εδώ ότι τα ρητά γενικώς ισχύουν κατά κανόνα.
Κατά κανόνα που ασφαλώς χωράνε και οι εξαιρέσεις τους.
Χρειάζεται να αντιλαμβάνεται κανείς το μέτρο στην εφαρμογή που μπορεί να έχει ένας κανόνας ή ένα γνωμικό και καθόλου ίσως το απόλυτο στην ισχύ τους.
Αυτός είναι και ο λόγος που η νεοελληνική απόδοση του «Μηδέν Άγαν» ως απλά «μην το παρακάνεις», είναι καλύτερη για εμάς.
Είναι καλύτερη για εμάς επειδή ακριβώς δεν εμπεριέχεται σε αυτή το «τίποτα» που ενέχουν οι άλλες δύο νεοελληνικές αποδόσεις που γράψαμε και που φαντάζει στο μυαλό μας αρκετά απόλυτο.
Στα συγκεκριμένα δε δύο ρητά αν θεωρήσει κανείς ότι ισχύουν απόλυτα, θα είναι από μόνο του αυτό υπερβολικό και θα χαθεί αυτομάτως το ίδιο το μέτρο για αυτά, που ξεκάθαρα λένε ότι είναι γενικά το καλύτερο.
Υπάρχει Μία Κατάσταση Κατά Τη Γνώμη Μας Που Όση Κι Αν Έχουμε Από Εκείνη, Οποιαδήποτε Στιγμή, Οσοδήποτε Δύσκολη Ή Εύκολη Κι Αν Είναι, Βρίσκεται Πάντοτε Σε Έλλειψη, Ή Μάλλον Καλύτερα Δεν Μπορεί Να Χαρακτηρισθεί Ότι Βρίσκεται Ποτέ Σε Υπερβολή Και Άρα Η Κατεύθυνσή Η Δική Μας Για Την Μεσότητά Της, Είναι Αποκλειστικώς Ή Αν Προτιμάτε Πάντοτε, Προς Τη Μεριά Που Θα Μπορούσαμε Να Φανταστούμε Τη Λεγόμενη Υπερβολή Της, Που Όμως Τέτοια Φαίνεται Ισχυρότατα Ότι Δεν Υπάρχει, Όπως Ήδη Αναφέραμε.
Αυτή Η Κατάσταση Είναι Η Κατάσταση Της Αγάπης, Δηλαδή Το Να Αγαπάμε, Που Όσο Περισσότερο Αγαπάμε, Τόσο Πιο Ενάρετα -Είτε Ως Προς Τον Εαυτό Μας Είτε Ως Προς Τους Γύρω Μας Κι Ας Αποδίδει Καμιά Φορά Σε Βάθος Χρόνου- Συμπεριφερόμαστε.
Το Ακριβώς Αντίθετο Συμβαίνει Με Το Μίσος, Δηλαδή Οσοδήποτε Λίγο Και Να Νοιώθει Κανείς, Είναι Πάντοτε Σε Υπερβολή Σε Σχέση Με Την Μεσότητά Του, Που Δεν Είναι Άλλη Από Την Πλήρη Έλλειψή Του.
Έτσι Πλέον Συνολικά Ενάρετη Συμπεριφορά Για Εμάς, Είναι Η Ανδρεία, Ή Μάλλον Καλύτερα Η Γυναικεία, Γυναικεία Επειδή Εννοούμε Το Θάρρος -Και Στην Εποχή Μας Μάλλον Οι Γυναίκες Έχουν Τουλάχιστον Ποσοστιαίος Περισσότερο- Να Συμπεριφέρεται Κανείς Με Αγάπη Και Καλοσύνη Στην Οποιαδήποτε Κοντινή Του Ή Μακρινή Του Έμβια Ή Άβια Οντότητα, Με Όσο Μπορεί Περισσότερη Αγάπη Και Καλοσύνη, Σε Οποιεσδήποτε Συνθήκες Υπάρξουν Τόσο Στη Ζωή Του, Όσο Και Αναμεταξύ Τους.
Το Τι Όμως Ίσως Χρειάζεται Να Εκλαμβάνουν Οι Άλλοι Από Εμάς Για Να Πλησιάζουν Στη Δική Τους Μέγιστη Ενάρετη Κατάσταση Αγάπης, Είναι Πιθανόν Και Να Πρέπει Ιδανικά Εμείς Να Δείχνουμε, Ή Είναι Κάτι Που Υπόκειται Αυτοσχεδιασμού Ανά Πάσα Στιγμή, Σύμφωνα Και Με Εκείνα Που Νοιώθουμε Όποτε Τους Συναντούμε, Αυτό Που Λέμε Να Είναι Κανείς Ο Εαυτός Του, Ειδικά Αν Έχει Πολύ Αγάπη Μέσα Του, Γιατί Έτσι Και Τόσο Πολύ Καλό Με Βεβαιότητα Θα Τους Κάνει.
Στέλιος Βερναδάκης
Η Είσοδος Των Φαιδριάδων Πετρών Όπου Στα Αριστερά Και Κάτω Όπως Κοιτάζετε, Βρίσκεται Η Κασταλία Κρήνη Της Αρχαιότητας Όπως Απεικονίστηκε Σε Φωτογραφία Του Κινητού Μου Την Κυριακή 11/08/2025. Οι Καφέδες Εκεί Στο Πέτρινο Παγκάκι Που Φαίνονται, Είναι Δικοί Μου Και Μόνο, Αστειεύομαι…
