11 Σεξουαλική Συναίνεση
Με τις τελευταίες φράσεις της Προέδρου Της GREVIO Δόκτορος Ανδριάνας Κωστοπούλου, «Γιατί για παράδειγμα είναι σημαντική η συναίνεση; Πώς την ερμηνεύουμε; Το μαθαίνουμε αυτό στα παιδιά μας από μικρή ηλικία;», θα συνεχίσουμε δημιουργώντας το κεφάλαιο τούτο για τη σεξουαλική συναίνεση, που κάνοντας κιόλας ένα πρώτο σχόλιο για αυτά που εμπεριέχονται σε αυτό, θα πούμε ότι η ανθρωπότητα προχωράει και το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε εμείς, ως σύγχρονοι μέσοι Έλληνες Πολίτες, είναι τουλάχιστον όπου φανερά προπορεύεται να την ακολουθούμε.
Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι κυρίως από την επίσημη ιστοσελίδα της Κυβέρνησης της Αυστραλίας για τη σεξουαλική συναίνεση https://www.consent.gov.au/ και από ένα άρθρο της δημοσιογραφικής ιστοσελίδας https://www.zougla.gr/ με τίτλο «Τι είναι η συναίνεση και γιατί είναι σημαντική;»
Ένα ακόμη σχόλιο.
Ίσως φανεί από εκείνα που θα ακολουθήσουν, ότι η σεξουαλική συναίνεση είναι ένα σύνολο κανόνων, που χρειάζεται να τους ακολουθεί κανείς ευλαβικά υπακούοντας, για να μπορέσει να τη λαμβάνει ρητώς, ή να μην τη λαμβάνει.
Ευλαβικά Υπακούοντας για να μπορέσει να Τη Λαμβάνει Ρητώς, Ή επισημαίνοντας με σφαιρικά συμμετρικό πλεονασμό στη γραφή μας, να μην τη λαμβάνει ακόμη κι αν το να μην τη λαμβάνει υφίσταται συνολικά, ή καλύτερα εκφράζεται συνολικά, με οποιουδήποτε είδους μετέωρης ασάφειας.
Οποιουδήποτε είδους μετέωρης ασάφειας τέτοιας αμυδρότητας κιόλας, που θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς για εκείνη, ότι από πολλές δικές του οπτικές γωνίες, αλλά όχι όλες, την έλαβε ρητώς.
Όμως τουλάχιστον κατά τη γνώμη μας, ολόκληρο το κεφάλαιο αφορά ένα συγκεκριμένο πολύ ευαίσθητο τμήμα, το σεξουαλικό τμήμα, ενός ολόκληρου πολύ ευαίσθητου φιλοσοφικού οικοδομήματος.
Του πολύ ευαίσθητου φιλοσοφικού οικοδομήματος της μη επέμβασης του κάθε ανθρώπου, στην ελεύθερη βούληση οποιουδήποτε άλλου συνανθρώπου του, είτε ατομικά, είτε ομαδικά.
Στη γενικότητα όμως του φιλοσοφικού τούτου οικοδομήματος της μη επέμβασης που αναφέρουμε, να μην επεμβαίνει κανείς στην ελεύθερη βούληση οποιουδήποτε άλλου συνανθρώπου του όταν εκείνος δεν βλάπτει με πασιφανή τρόπο καίρια τον εαυτό του, ή ακόμη και με εντελώς απλή υποψία -αλλά να επεμβαίνει αναλόγως και εκείνης της εντελώς απλής υποψίας- καθώς και οσοδήποτε απλούστερα του καίρια, τις γύρω του άλλες έμβιες, περισσότερο, οντότητες.
- Πώς να ανταποκριθείτε σε κάποιον που σας αποκαλύπτει τις εμπειρίες του σεξουαλικής βίας ή κακοποίησης:
Οι συμπονετικές αντιδράσεις στις αποκαλύψεις σεξουαλικής βίας βοηθούν τους επιζώντες να αισθάνονται ότι τους ακούν, και παίζουν σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις τους για το αν θα αναζητήσουν πρόσθετη βοήθεια.
Τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε είναι να τους:
- Ακούτε προσεκτικά, χωρίς διακοπές ή επικρίσεις.
- Δείχνετε ότι πιστεύετε αυτά που σας λένε.
- Πείτε ότι έχουν την υποστήριξή σας.
Η χρονική στιγμή της αποκάλυψης που σας κάνουν θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθείτε καλύτερα.
Εάν κινδυνεύουν από περαιτέρω βία ή κακοποίηση, μπορεί να χρειάζονται άμεση προστασία.
Υπάρχει επίσης μια σειρά από υπηρεσίες υποστήριξης διαθέσιμες σε εθνικό επίπεδο, καθώς και από πολιτείες και επικράτειες.
- Τι είναι η σεξουαλική συναίνεση;
Ένας Ορισμός:
Η σεξουαλική συναίνεση είναι μια ελεύθερη, εθελοντική και ενημερωμένη συμφωνία μεταξύ των ανθρώπων προκειμένου να συμμετάσχουν σε μια σεξουαλική πράξη.
Αυτή η συμφωνία ισχύει μόνο όταν τα άτομα αυτά αισθάνονται αμοιβαία και ειλικρινά ότι θέλουν να συμμετάσχουν στη συγκεκριμένη σεξουαλική πράξη και διασφαλίζουν ενεργά ότι ο/η σύντροφός τους το θέλει επίσης.
Ένας Άλλος Ορισμός:
Η συναίνεση είναι μια ενθουσιώδης, σαφής και εκούσια συμφωνία για την ανάληψη συγκεκριμένων σεξουαλικών δραστηριοτήτων.
Είναι μια συνεχής διαδικασία που μπορεί να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή.
Η συναίνεση πρέπει να είναι αμοιβαία, δηλαδή όλα τα εμπλεκόμενα μέρη συμφωνούν ενεργά και έχουν επίγνωση του τι συμβαίνει.
Η σιωπή ή η απουσία ενός σαφούς «όχι» δεν συνεπάγεται συναίνεση.
Πρέπει να είναι ένα ηχηρό «ναι» από όλα τα άτομα που συμμετέχουν.
Οι παραπάνω ορισμοί σημαίνουν ότι υπάρχει συναίνεση για σεξουαλική δραστηριότητα μόνο εάν ο κάθε εμπλεκόμενος:
- Συμφωνεί με τον άλλον να συμμετάσχει.
- Θέλει πραγματικά να συμμετάσχει – δεν αισθάνεται ότι το οφείλει.
- Ελέγχει κατά διαστήματα με τον άλλο για να βεβαιωθεί ότι κάθε άτομο θέλει να συμμετάσχει.
- Δείχνει ή λέει ότι θέλει να συμμετάσχει με σαφή και ανοιχτό τρόπο.
Η σεξουαλική συναίνεση σχετίζεται με σεξουαλικές δραστηριότητες, όπως:
- Σεξουαλική συνεύρεση.
- Άγγιγμα ατόμου με σεξουαλικό τρόπο.
- Μοίρασμα σεξουαλικών εικόνων με άλλους.
- Σεξουαλικές δραστηριότητες στο διαδίκτυο και αποστολή γραπτών μηνυμάτων σεξουαλικού περιεχομένου (sexting).
Η σεξουαλική συναίνεση δεν είναι:
- Ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί.
- Μια συναλλαγή ή ένα συμβόλαιο – μια ανταλλαγή όπου κάποιος «δίνει» ή «λαμβάνει» συναίνεση.
Η κατανόηση και επικοινωνία της συναίνεσης αποτελεί μέρος ενός συνόλου δεξιοτήτων που μπορούν να μάθουν οι άνθρωποι για να έχουν ασφαλείς και υγιείς σεξουαλικές σχέσεις.
Πρέπει να υπάρχει συναίνεση ώστε η σεξουαλική δραστηριότητα να είναι απαλλαγμένη από βία, πίεση και έλεγχο.
- Γιατί είναι σημαντική η συναίνεση;
- Σεβασμός και αξιοπρέπεια: Η συναίνεση έχει τις ρίζες της στη μεταχείριση του άλλου με σεβασμό και στην αναγνώριση της αξιοπρέπειας κάθε ατόμου. Θέτει τα θεμέλια για θετικές, με σεβασμό και κατάλληλες αλληλεπιδράσεις.
- Ενδυνάμωση: Ο έλεγχος του σώματος και των επιλογών του ατόμου ενδυναμώνει τα άτομα. Η συναίνεση επιτρέπει στους ανθρώπους να λαμβάνουν αποφάσεις για το σώμα τους, ενισχύοντας την αίσθηση της αυτονομίας.
- Εμπιστοσύνη: Η εγκαθίδρυση εμπιστοσύνης είναι ζωτικής σημασίας σε κάθε σχέση. Οι συναινετικές αλληλεπιδράσεις οικοδομούν την εμπιστοσύνη, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου όλοι αισθάνονται ασφαλείς, αξιόλογοι και κατανοητοί.
- Πρόληψη της βλάβης: Η συναίνεση λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας, συμβάλλοντας στην πρόληψη της σωματικής και συναισθηματικής βλάβης. Η γνώση και ο σεβασμός των ορίων του άλλου μειώνει τον κίνδυνο δυσφορίας, τραυματισμού ή παραβιάσεων.
Μια μελέτη σχετικά με τις νοοτροπίες των νέων ηλικίας 16 έως 24 ετών αποκάλυψε ότι το 33% συμφωνεί ότι «οι καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης είναι συχνά ένας τρόπος αντεκδίκησης κατά των ανδρών».
Αυτό υποδηλώνει ότι οι νέοι δυσκολεύονται ενδεχομένως να αναγνωρίσουν τι είναι η συναίνεση και τι η σεξουαλική βία.
- Υπάρχουν 5 βασικές ιδέες που βοηθούν στον ορισμό της σεξουαλικής συναίνεσης:
Α) Η συναίνεση είναι ελεύθερη και εθελοντική.
Η συναίνεση είναι πάντα μια ελεύθερη επιλογή. Δεν υπάρχει συναίνεση εάν οποιοδήποτε εμπλεκόμενο άτομο:
- βιώνει βία.
- αναγκάζεται ή πιέζεται να κάνει κάτι.
- αισθάνεται εκφοβισμό ή απειλή.
- αισθάνεται ταπείνωση.
- νιώθει ότι του αφαιρείται κάτι.
- ότι το κατασκοπεύουν ή το παρακολουθούν.
- ότι το έχουν υπό έλεγχο.
Η συναίνεση δεν δεσμεύεται από όρους. Θα πρέπει να δίνεται ελεύθερα και ειλικρινά και χωρίς δισταγμό.
Β) Σαφής και ενημερωμένη.
Κάθε άτομο αισθάνεται πραγματική σιγουριά ή ενθουσιασμό και ξέρει σε τι συμφωνεί. Συναίνεση είναι όταν κάθε άτομο:
- θέλει να συμμετάσχει στη σεξουαλική δραστηριότητα.
- καταλαβαίνει τι είναι η συγκεκριμένη σεξουαλική δραστηριότητα.
Η συναίνεση σε μια σεξουαλική δραστηριότητα, όπως το φιλί ή το άγγιγμα, δεν σημαίνει ότι συναινείτε και σε άλλες σεξουαλικές δραστηριότητες.
Ο καθένας πρέπει επίσης να συναινέσει στο πώς θα πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης προφυλακτικών και αντισύλληψης.
Γ) Ενεργή και δηλωμένη.
Η συναίνεση αφορά εξ ολοκλήρου την επικοινωνία.
Οι σύντροφοι χρειάζεται να πουν ενεργά ή να κάνουν κάτι για να ελέγξουν αν ο/η σύντροφός τους θέλει να συμμετάσχει σε μια σεξουαλική δραστηριότητα.
Τα άτομα μπορούν να εκφράσουν τη συναίνεσή τους:
- μιλώντας – π.χ. «Μπορώ να σε αγκαλιάσω;» «Θέλεις να δοκιμάσουμε…;» «Σου αρέσει αυτό;».
- δείχνοντας χωρίς λέξεις – π.χ. με ενθουσιώδεις χειρονομίες, ενεργή συμμετοχή, πιο στενή σωματική επαφή.
Τα άτομα πρέπει να ελέγχουν αν ο/η σύντροφός τους θέλει να συμμετάσχει σε μια σεξουαλική δραστηριότητα.
Το να μην λέει κάποιος «όχι» δεν σημαίνει ότι συναινεί· πρέπει να δηλώσει ότι συναινεί με κάποιον τρόπο.
Εάν υπάρχουν τυχόν ενδείξεις δισταγμού ή αβεβαιότητας, όπως «πάγωμα», αυτό σημαίνει ότι το άτομο δεν συναινεί.
Για να ελέγξει κάποιος αν το άλλο άτομο συναινεί, μπορεί να πει π.χ.: «Θέλεις να το πάρουμε πιο αργά;» «Θέλεις να κάνουμε ένα διάλειμμα;» «Θέλεις να σταματήσουμε;» «Τι θα έλεγες να φέρω λίγο νερό να πιούμε;»
Η σωματική διέγερση επίσης δεν σημαίνει ότι υπάρχει συναίνεση.
Δεν υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα ή βαθμοί συναίνεσης.
Είτε υπάρχει συναίνεση είτε δεν υπάρχει.
Δ) Συνεχής και αμοιβαία.
Η συναίνεση είναι μια συνεχής και αμοιβαία διαδικασία.
Είναι ευθύνη όλων των εμπλεκόμενων να βεβαιώνονται ότι υπάρχει συναίνεση ανά πάσα στιγμή.
Δεν την δηλώνετε μόνο μία φορά πριν ξεκινήσετε τη σεξουαλική δραστηριότητα και ο καθένας μπορεί να αποσύρει τη συναίνεσή του ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής δραστηριότητας.
Αν ένα άτομο συναινεί, αλλά ένα άλλο δεν συναινεί, τότε δεν υπάρχει συναίνεση.
Όλα τα άτομα πρέπει να θέλουν να συμμετέχουν στη σεξουαλική δραστηριότητα.
Ε) Ικανή και δυνατή.
Όλοι όσοι εμπλέκονται σε μια σεξουαλική δραστηριότητα χρειάζεται να είναι σε θέση να συναινέσουν ή να δηλώσουν ότι δεν συναινούν.
Τα άτομα δεν μπορούν να συναινέσουν εάν είναι:
- κάτω από την ηλικία συναίνεσης (είτε 16 είτε 17 ετών) – αυτό ποικίλλει σε διαφορετικά μέρη της Αυστραλίας και υπάρχουν εξαιρέσεις για άτομα που κάνουν συναινετικά σεξ όταν έχουν περίπου την ίδια ηλικία.
- μεθυσμένα, σε έκσταση ή σοβαρά επηρεασμένα από ναρκωτικά ή αλκοόλ.
- δεν έχουν τις αισθήσεις τους – δεν έχουν συναίσθηση του τι γίνεται γύρω τους.
Οι σύντροφοι χρειάζεται να λένε ενεργά ή να κάνουν κάτι για να ελέγξουν αν ο/η σύντροφός τους έχει την ικανότητα και θέλει να συμμετάσχει σε μια σεξουαλική δραστηριότητα.
- Συχνές ερωτήσεις για τη συναίνεση:
Χρειάζεται να δώσετε συναίνεση για φωτογραφίες ή βίντεο;
Θα πρέπει πάντα να ζητάτε συναίνεση πριν μοιραστείτε την εικόνα ή το βίντεο κάποιου.
Θα μπορούσατε να ζητήσετε ψηφιακή συναίνεση ρωτώντας:
«Μπορώ να σου τραβήξω φωτογραφία/βίντεο;» «Μπορώ να μοιραστώ αυτό το βίντεο/φωτογραφία σου με [εισαγωγή ονόματος/ομαδικής συνομιλίας];» «Μπορώ να αναρτήσω αυτό το βίντεο/φωτογραφία σου στο [εισαγωγή πλατφόρμας κοινωνικού δικτύου];»
Δεν είναι ποτέ εντάξει να μοιράζεστε ιδιωτικό, σεξουαλικό, ανάρμοστο ή ακατάλληλο περιεχόμενο κάποιου ατόμου με άλλους χωρίς συναίνεση.
Η δημιουργία τέτοιου περιεχομένου δεν παρέχει αυτόματα άδεια για μοίρασμα σε άλλους.
Το να πιέζετε άλλους να μοιράζονται σεξουαλικό περιεχόμενο δεν είναι αποδεκτό, και επειδή το λάβατε δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να το ανταποδώσετε.
Εάν δεν είστε σίγουροι ή νιώθετε άβολα για το μοίρασμα, σταματήστε, αναλογιστείτε και ζητήστε καθοδήγηση.
Για περισσότερους πόρους για γονείς σχετικά με τη συναίνεση όσον αφορά εικόνες επισκεφθείτε το eSafety.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου είναι αποδεκτό να δίνει κανείς απρόσκλητη προσοχή;
Η απρόσκλητη σωματική προσοχή δεν είναι ποτέ εντάξει, ανεξάρτητα από τις περιστάσεις.
Όλοι αξίζουν να αισθάνονται ασφαλείς και να νιώθουν άνετα και κανείς δεν θα πρέπει ποτέ να υποθέτει ότι υπάρχει συναίνεση.
Το να ζητάς συναίνεση χαλάει τη διάθεση;
Καθόλου.
Η συναίνεση δεν χρειάζεται να είναι υπερβολικά τυπική ή να συνοδεύεται από αμηχανία.
Μπορεί να είναι τόσο απλή όσο το να κάνεις ερωτήσεις όπως «Τι σε ενδιαφέρει;» ή «Θέλεις να συνεχίσουμε;»
Αυτό που θα «χαλάσει τη διάθεση» είναι να προχωράς χωρίς να είσαι σίγουρος αν το άλλο πρόσωπο αισθάνεται πραγματικά άνετα και είναι πρόθυμο.
Πώς αποσύρετε τη συναίνεσή σας εάν δεν νιώθετε άνετα;
Μπορείτε να αλλάξετε γνώμη σε οποιοδήποτε σημείο της σεξουαλικής δραστηριότητας, και κάθε άτομο πρέπει να σταματήσει.
Ο καθένας έχει το δικαίωμα να αποφασίζει τι θα συμβεί στο δικό του σώμα.
Αποδεκτά λεκτικά παραδείγματα μπορεί να είναι π.χ.:
«Άλλαξα γνώμη»
«Δεν νιώθω άνετα»
«Δεν θέλω πια να το κάνω αυτό»
Οι έμμεσες εκφράσεις μπορούν επίσης να υποδεικνύουν ανάκληση της συναίνεσης.
Για παράδειγμα:
«Είμαι κουρασμένος/η»
«Δεν είμαι σίγουρος/η γι’ αυτό»
«Δεν είμαι σίγουρος/η πια ότι έχω τη διάθεση»
Δεν είναι εύκολο για όλους να εκφράζουν τα όριά τους προφορικά.
Η μη λεκτική επικοινωνία είναι εξίσου έγκυρη με τις λέξεις.
Μερικές μη λεκτικές νύξεις που πρέπει να γνωρίζετε είναι:
- Όταν το άλλο άτομο δεν συμμετέχει πλέον ενεργά
- Μένει ακίνητος/η ή σιωπηλός/ή
- Αποφεύγει να σας κοιτάζει στα μάτια ή κοιτάζει αλλού
- Απομακρύνεται σωματικά
- Εμφανίζει ενδείξεις έντασης ή δυσφορίας.
Η σαφής και ανοιχτή επικοινωνία είναι το κλειδί.
Ο καθένας έχει το δικαίωμα να θέτει τα όρια που τον κάνουν να νιώθει ότι είναι ασφαλής και τον σέβονται.
Είναι εντάξει να κάνεις κολακευτικά σχόλια σε κάποιον για την εμφάνισή του;
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να κάνεις σε κάποιον ένα κομπλιμέντο και σε μια απρόσκλητη, σεξουαλικά υποκινούμενη ή σεξουαλικά επιθετική παρενόχληση.
Αν ο καθένας αισθάνεται το ίδιο, και είναι σαφές είτε μέσω της γλώσσας του σώματός του, είτε προφορικά;
Αν δεν είστε σίγουροι, είναι ώρα να ρωτήσετε.
Είναι πιο σημαντικό να ζητάμε σεξουαλική συναίνεση σε μια νέα σχέση από ό,τι σε μια μακροπρόθεσμη σχέση;
Η αναζήτηση συναίνεσης είναι αναγκαία σε κάθε είδους σχέση ή σε οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα εκτός σχέσης.
Στέλιος Βερναδάκης
Κεφάλαιο: “Σεξουαλική Συναίνεση”.
Αίγινα, Ναός Της Αφαίας.
