20 Γενετική, Επιγενετική Και Γονιδιακή Έκφραση
«Αν το Εκθεσίωμα Περιγράφει Ίσως Κάπως Επιφανειακά Το Γιατί Αρρωσταίνει Κανείς, Η Επιγενετική Περιγράφει Τον Τρόπο Που Βαθιά Αυτό Εκδηλώνεται Σε Όλους Τους Έμβιους Με DNA Οργανισμούς.
Το Να Θέλει Κανείς Να Επέμβει Μηχανικώς Σε Τόσο Βάθος Στους Ίδιους Τους Υπάρχοντες Μηχανισμούς Της Φύσης Του, Να Επιτύχει Δηλαδή Την Υγεία Του Τόσο Μονόπλευρα Παρακάμπτοντας Πλήρως Τα Οφέλη Που Μπορεί Να Αποκομίσει Από Τα Μηνύματά Της, Δίχως Καν Όπως Το Αντιλαμβανόμαστε Έστω Και Κατόπιν Της Ίασης Να Ασχοληθεί Να Θεραπεύσει Το Πραγματικό Αίτιο Που Δημιούργησε Με Φυσικό Τρόπο Την Ασθένεια, Ίσως Δεν Αποδειχθεί Το Καλύτερο Δυνατό Για Την Ανθρωπότητα.
Ή Τουλάχιστον Χρειάζεται Μια Ωριμότητα, Που Ακόμη Εκείνοι Που Στον Σύγχρονο Κόσμο Απασχολούνται Με Τούτα, Απέχουν Μακράν Από Το Να Την Κατέχουν.»
Ηριδανός
«Θέλει Αρετήν Και Τόλμην Η Ελευθερία.»
Ανδρέας Κάλβος
«Για Να Μπορεί Να Διατηρηθεί Από Κάποιο Σημείο Και Μετά Η Ελευθερία, Θέλει Και Φρόνηση.
Θέλει Δηλαδή Και Την Ικανότητα Κάποιου Να Υπολογίζει Τις Καταστάσεις Και Να Πράττει Με Σύνεση Και Σοφία.
Αλλιώς Θα Πρέπει Να Του Μπει Το Μέτρο, Όσον Αφορά Και Τους Γύρω Από Εκείνον Ανθρώπους Και Την Αρετήν Που Μπορούν Δίχως Καίρια Προβλήματα Να Αντέξουν Από Την Τόλμη Του Και Κατ’ Επέκταση Μπορεί Να Τους Αντέξει Και Ο Ίδιος.
Τούτα Όλα Είναι Αλληλένδετα Νομίζουμε Ακόμη Και Για Τους Αθάνατους.
Η Σοφία Όμως Και Στη Σύνεση, Προκύπτει Στον Άνθρωπο Όταν Πράττει Ελεύθερα, Ή Αν Προτιμάτε Μαθαίνετε Κατόπιν.
Δηλαδή Κατά Και Τον Ανδρέα Κάλβο, Μαθαίνετε Όταν Πράττει Με Αρετήν Και Τόλμην.
Για Τον Συνετό Άνθρωπο, Σοφία Και Ελευθερία Είναι Ένα Και Το Αυτό…»
Ηριδανός
«O όρος «επιγενετική» (epigenetics) πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Conrad Waddington το 1942 για να περιγράψει αλλαγές που ΔΕΝ τροποποιούν την αλληλουχία βάσεων του DNA ΑΛΛΑ αλλάζουν τη λειτουργία του.
Στα τέλη του 1930, ο Waddington δημιούργησε μοντέλα σχετικά με το πως προϊόντα της γονιδιακής ρύθμισης θα προκαλούσαν αναπτυξιακά φαινόμενα.
Συγκεκριμένα μελέτησε τους μηχανισμούς ανάπτυξης της Drosophila μέσω συστηματικής ανάλυσης μεταλλάξεων που επηρεάζουν την μορφολογία των πτερών.
(Η έρευνα αυτή του έδωσε το βραβείο Nobel Ιατρικής το 1995).
Σε μία πολύ δημιουργική περίοδο στα τέλη της δεκαετίας του 1930s, ανακάλυψε μεταλλάξεις που επηρέαζαν κυτταρικούς φαινοτύπους και έτσι έγραψε το πρώτο του σύγγραμμα της Αναπτυξιακής Επιγενετικής.
Συνοπτικά, η επιγενετική με την ευρεία έννοια του όρου αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ γονοτύπου και φαινοτύπου, τροποποιώντας το τελικό προϊόν του γονιδίου χωρίς αλλαγή της ακολουθίας του DNA, προσφέροντας ένα είδος μεταγραφικού ελέγχου, που ρυθμίζει την έκφραση των γονιδίων.»
(…)
«Η επιγενετική, όπως και η γενετική πληροφορία, κληρονομείται, αλλά σε αντίθεση με τη γενετική πληροφορία, είναι αναστρέψιμη (επιγενετική πλαστικότητα) και δύναται να επηρεαστεί από διάφορα ερεθίσματα ή περιβαλλοντικούς παράγοντες.»
Γιώργος Δεδούσης
(Καθηγητής Μοριακής Γενετικής-Διατροφογενετικής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο).
Σχολιάζοντας Το Τελευταίο, Δηλαδή Το Ότι «Η επιγενετική, όπως και η γενετική πληροφορία, κληρονομείται, αλλά σε αντίθεση με τη γενετική πληροφορία, είναι αναστρέψιμη (επιγενετική πλαστικότητα) και δύναται να επηρεαστεί από διάφορα ερεθίσματα ή περιβαλλοντικούς παράγοντες», Να Αναφέρουμε Τις Εξής Δύο Μόλις Συντακτικές Προτάσεις Ως Ένα Συμπερασματικό Απόφθεγμα Του Ηριδανού:
«Η Επιγενετική Πληροφορία Είναι αναστρέψιμη, Παρόλο Που Το DNA Μας Δεν Αλλάζει.
Τούτη Η Ευελιξία Της Φύσης Μας, Κάτι Φαίνεται Να Δείχνει Και Για Την Ευελιξία Του Κόσμου Μας.»
Ηριδανός
«Η έκφραση των γονιδίων είναι η διαδικασία με την οποία η γενετική πληροφορία του DNA μετατρέπεται σε λειτουργικά προϊόντα, όπως πρωτεΐνες.
Η επιγενετική αναφέρεται στις κληρονομήσιμες αλλαγές στη γονιδιακή έκφραση που δεν οφείλονται σε αλλαγές στην ίδια την αλληλουχία του DNA.
Αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος γενετικός κώδικας μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικούς φαινοτύπους, ανάλογα με τους επιγενετικούς παράγοντες.
Η επιγενετική ουσιαστικά ελέγχει (σ.σ. αν), πότε, πού και πόσο έντονα εκφράζονται τα γονίδια.
Πρόκειται για έναν δυναμικό μηχανισμό που επηρεάζεται από το περιβάλλον, τη διατροφή, τον τρόπο ζωής, ακόμα και το στρες, και μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων.
Βασικοί επιγενετικοί μηχανισμοί
Μεθυλίωση του DNA:
Πρόκειται για την προσθήκη χημικών ομάδων (μεθυλίων) σε συγκεκριμένα σημεία του DNA, συνήθως στα γονίδια.
Αυτή η προσθήκη λειτουργεί σαν “διακόπτης”, απενεργοποιώντας την έκφραση των γονιδίων.
Τροποποιήσεις των ιστονών:
Οι ιστόνες είναι οι πρωτεΐνες γύρω από τις οποίες τυλίγεται το DNA, σχηματίζοντας τη χρωματίνη.
Οι χημικές τροποποιήσεις των ιστονών, όπως η ακετυλίωση ή η μεθυλίωση, μπορούν να χαλαρώσουν ή να συμπυκνώσουν τη δομή της χρωματίνης.
Η χαλάρωση επιτρέπει την πρόσβαση των ενζύμων για την έκφραση των γονιδίων, ενώ η συμπύκνωση την εμποδίζει.
Μικρά RNA (miRNA):
Πρόκειται για μικρά μόρια RNA που δεν κωδικοποιούν πρωτεΐνες.
Αυτά μπορούν να ρυθμίσουν την έκφραση των γονιδίων μετά τη μεταγραφή, παρεμβαίνοντας στη διαδικασία παραγωγής των πρωτεϊνών.
Παραδείγματα
Κυτταρική διαφοροποίηση:
Όλα τα κύτταρα ενός οργανισμού έχουν το ίδιο DNA, αλλά έχουν διαφορετική μορφή και λειτουργία (π.χ. νευρικά κύτταρα, μυϊκά κύτταρα) επειδή η επιγενετική καθορίζει ποια γονίδια θα εκφραστούν σε κάθε κυτταρικό τύπο.
Ανταπόκριση στο περιβάλλον:
Οι επιγενετικοί μηχανισμοί μπορούν να επηρεαστούν από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Για παράδειγμα, η διατροφή, το στρες ή η έκθεση σε τοξίνες μπορούν να προκαλέσουν επιγενετικές αλλαγές που επηρεάζουν τη γονιδιακή έκφραση.
Ασθένειες:
Η δυσλειτουργία των επιγενετικών μηχανισμών μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.»
(AI Google 15/10/2025).
Για να γράψουμε ακόμη κάτι σχετικά δικό μας στο κεφάλαιο -όλα όσα γράφει κανείς κάπου έχουν βασισθεί, δηλαδή έχουν βασισθεί σε κάτι προγενέστερό τους, έτσι προχωράει ο κόσμο μας- θα σας δώσουμε με παράδειγμα περίπου το τι συμβαίνει με τους μηχανισμούς της επιγενετικής.
Φανταστείτε ότι έχετε όλα τα εγχειρίδια για οποιαδήποτε λειτουργία του οργανισμού σας με διακριτό τρόπο και σκεφτείτε ότι όλα τους μαζί αποτελούν το DNA σας.
Οι επιγενετικοί μηχανισμοί αποφασίζουν πια από όλα αυτά τα εγχειρίδια θα διαβαστούν και θα πραγματοποιηθούν, ακόμη και ποια κεφάλαιά τους, ποιες από τις παραγράφους τους θα είναι με ποιο έντονα γράμματα, δηλαδή θα υπερεκφραστούν κατά τη δημιουργία τους περισσότερο από τις υπόλοιπες και γενικότερα οτιδήποτε θα μπορούσε να κάνει επισημαίνοντας ένας συγγραφέας ενός εγχειριδίου, ή και ένας αναγνώστης του σημειώνοντας για παράδειγμα σε κάποια τμήματά του που πιθανότατα του αρέσουν ή αν προτιμάτε του ταιριάζουν περισσότερο, ή και μόνο δίνοντας σε εκείνα την περεταίρω προσοχή του για την επιβεβαίωσή τους και όχι μόνο για την επιβεβαίωσή τους, ή και διαγράφοντας εκείνα που δεν επιθυμεί.
Στέλιος Βερναδάκης
Βιβλίο: “Υγεία Και Ασθένεια Στον Άνθρωπο”,
Κεφάλαιο: “20 Γενετική, Επιγενετική, Γονιδιακή Έκφραση”.
Δελφοί – Κασταλία Κρήνη – Ξημέρωμα Σαββάτου 21/06/2025…
