Μια πρωτοποριακή έρευνα του ΠΟΥ στην Ευρώπη αποκαλύπτει ότι ένας στους τρεις γιατρούς και νοσηλευτές βιώνει άγχος ή κατάθλιψη, ενώ πάνω από ένας στους δέκα έχει σκεφτεί να βλάψει τον εαυτό του. Οι εξαντλητικές συνθήκες εργασίας και η βία στα νοσοκομεία επιβαρύνουν δραματικά την ψυχική τους υγεία.

Οι γιατροί και οι νοσηλευτές στην Ευρώπη εργάζονται σε συνθήκες που πλήττουν την ψυχική τους υγεία και ευημερία, με ένα ανησυχητικό ποσοστό να αναφέρει παθητικές αυτοκτονικές σκέψεις ή σκέψεις αυτοτραυματισμού. Αυτό είναι το βασικό εύρημα της νέας, ιστορικής έρευνας του ΠΟΥ/Ευρώπη, που δημοσιεύτηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.

Η έρευνα Mental Health of Nurses and Doctors (MeND) είναι η μεγαλύτερη που έχει διεξαχθεί ποτέ στον τομέα, με πάνω από 90.000 απαντήσεις από όλες τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από την Ισλανδία και τη Νορβηγία. Τα ευρήματα, που περιλαμβάνουν και ανάλυση ανά χώρα, αποκαλύπτουν το πραγματικό κόστος ετών υποεπένδυσης στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας και στο ανθρώπινο δυναμικό τους.

Βασικά ευρήματα

Τον τελευταίο χρόνο, 1 στους 3 γιατρούς και νοσηλευτές βίωσε εκφοβισμό ή απειλές βίας στον χώρο εργασίας, ενώ 1 στους 10 υπέστη σωματική βία ή/και σεξουαλική παρενόχληση.

1 στους 4 γιατρούς εργάζεται πάνω από 50 ώρες την εβδομάδα.

Σχεδόν το ένα τρίτο των γιατρών (32%) και το ένα τέταρτο των νοσηλευτών (25%) εργάζονται με προσωρινές συμβάσεις, γεγονός που συνδέεται με αυξημένο άγχος για την επαγγελματική ασφάλεια.

1 στους 10 γιατρούς και νοσηλευτές δήλωσε ότι τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχε σκεφτεί πως «θα ήταν καλύτερα να μην ζει» ή ότι «θα ήθελε να βλάψει τον εαυτό του». Αυτές οι λεγόμενες παθητικές αυτοκτονικές σκέψεις είναι γνωστό ότι προβλέπουν μελλοντική αυτοκτονική συμπεριφορά.

Η ανασφάλεια και η βία στην εργασία συνδέονται άμεσα με την επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Οι επαγγελματίες υγείας που βιώνουν βία, εργάζονται συνεχώς πολλές ώρες ή κάνουν νυχτερινές βάρδιες, είναι πολύ πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικές σκέψεις.

Συνολικά, οι γιατροί και οι νοσηλευτές εμφανίζουν διπλάσια ποσοστά αυτοκτονικών σκέψεων σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.

Δηλώσεις του ΠΟΥ

Τα αποτελέσματα της έρευνας MeND αποτελούν σαφή υπενθύμιση ότι τα συστήματα υγείας είναι τόσο ισχυρά όσο οι άνθρωποι που τα στηρίζουν, δήλωσε ο Dr Hans Henri P. Kluge, Περιφερειακός Διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη.

1 στους 3 γιατρούς και νοσηλευτές αναφέρει κατάθλιψη ή άγχος, και πάνω από 1 στους 10 έχει σκεφτεί να βάλει τέλος στη ζωή του ή να βλάψει τον εαυτό του. Αυτό είναι ένα απαράδεκτο βάρος για όσους φροντίζουν εμάς. Δεν χρειάζεται να είναι έτσι.

Ο Dr Kluge πρότεινε άμεσα μέτρα:

• αυστηρή πολιτική μηδενικής ανοχής στη βία και την παρενόχληση στους χώρους υγείας,
• αναμόρφωση των ωραρίων και τερματισμός της κουλτούρας «εργασίας μέχρι εξάντλησης»,
• μείωση του υπερβολικού φόρτου μέσω επενδύσεων σε προσλήψεις και έξυπνες ψηφιακές λύσεις (όπως η τεχνητή νοημοσύνη),
• πρόσβαση όλων των εργαζομένων σε εμπιστευτική, χωρίς στίγμα, ψυχική υποστήριξη,
• και λογοδοσία των διοικήσεων για τη δημιουργία ασφαλών, υποστηρικτικών εργασιακών χώρων.

Η κρίση ψυχικής υγείας μεταξύ των επαγγελματιών υγείας είναι κρίση υγειονομικής ασφάλειας. Απειλεί την ακεραιότητα των ίδιων των συστημάτων υγείας μας, πρόσθεσε.

Παρακινημένοι παρά τις πιέσεις

Παρά τις δυσκολίες, 3 στους 4 γιατρούς και 2 στους 3 νοσηλευτές δήλωσαν ότι νιώθουν ισχυρό σκοπό και νόημα στο έργο τους και είναι γενικά ικανοποιημένοι με τη δουλειά τους. Αυτό δείχνει ότι οι επαγγελματίες υγείας παραμένουν παθιασμένοι και αφοσιωμένοι, αλλά χρειάζονται ουσιαστική στήριξη για να συνεχίσουν να προσφέρουν ποιοτική φροντίδα.

Είμαστε σωματικά και ψυχικά εξαντλημένοι, κάτι που δυστυχώς μπορεί να οδηγήσει και σε ιατρικά λάθη, δήλωσε η Mélanie Debarreix, ειδικευόμενη ακτινολογίας από τη Γαλλία.

Στη Γαλλία, το 66% των φοιτητών ιατρικής έχει βιώσει καταθλιπτικό επεισόδιο και το 21% έχει σκεφτεί την αυτοκτονία τον τελευταίο χρόνο — τριπλάσιο ποσοστό από τον γενικό πληθυσμό.

Η προστασία της ψυχικής μας υγείας απαιτεί την αυστηρή εφαρμογή των νόμων για τα ωράρια και την ξεκούραση μετά τις εφημερίες, καθώς και επαρκείς οικονομικούς πόρους για να εργαζόμαστε σύμφωνα με τις αξίες μας. Επιλέξαμε τον δρόμο της ανθρωπιάς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σταματάμε να είμαστε άνθρωποι.

Η ραχοκοκαλιά της υγειονομικής περίθαλψης: οι άνθρωποί της

Οι επισφαλείς και μη υποστηρικτικές συνθήκες εργασίας οδηγούν σε άγχος, στρες και κατάθλιψη, επηρεάζοντας όχι μόνο τους ίδιους τους εργαζομένους, αλλά και τους ασθενείς και την κοινωνία συνολικά.

Ανάλογα με τη χώρα, έως και 40% των γιατρών και νοσηλευτών με συμπτώματα κατάθλιψης ανέφεραν ότι πήραν αναρρωτική άδεια το τελευταίο έτος, ενώ 11% έως 34% σκέφτονται να εγκαταλείψουν το επάγγελμα.

Αυτό οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα των συστημάτων υγείας, μεγαλύτερους χρόνους αναμονής και χαμηλότερη ποιότητα φροντίδας — με αποτέλεσμα όλοι να πληρώνουν το τίμημα.

Σε όλη την Ευρώπη, οι πιέσεις μπορεί να διαφέρουν — μακρές ώρες, προσωρινές συμβάσεις ή εργασιακή βία — αλλά ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία είναι καθολικός, δήλωσε η Dr Natasha Azzopardi-Muscat, Διευθύντρια Υγειονομικών Συστημάτων του ΠΟΥ/Ευρώπη.

Μετράμε τη δυναμικότητα των νοσοκομείων σε κλίνες και τα αποτελέσματα των χειρουργείων σε ποσοστά επιβίωσης· όμως σπάνια μετράμε την ευημερία εκείνων που παρέχουν τη φροντίδα. Η ψυχική υγεία των εργαζομένων πρέπει να αντιμετωπίζεται ως βασικός δείκτης απόδοσης, ισάξιος με την ασφάλεια των ασθενών ή τη λειτουργική ικανότητα των νοσοκομείων.

Έλλειψη προσωπικού και ανάγκη για άμεση δράση

Τα ευρήματα ενισχύουν το συμπέρασμα της έκθεσης του ΠΟΥ/Ευρώπη “Time to Act” (2022), σύμφωνα με την οποία οι ρυθμοί προσλήψεων στον τομέα της υγείας δεν επαρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση, οδηγώντας σε τεράστια πίεση στα συστήματα και στους ανθρώπους τους.

Αν δεν ληφθούν μέτρα, η Ευρώπη αναμένεται να αντιμετωπίσει έλλειψη 940.000 εργαζομένων στον τομέα της υγείας έως το 2030.

Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας θα μπορούσε να μειώσει την αναρρωτική άδεια, να αποτρέψει τις παραιτήσεις και να προσελκύσει νέο προσωπικό, διασφαλίζοντας ανθεκτικά και λειτουργικά συστήματα υγείας ικανά να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πληθυσμών και στις μελλοντικές κρίσεις.

Επτά επείγουσες πολιτικές δράσεις

Η έκθεση προτείνει επτά βασικά βήματα που μπορούν να εφαρμοστούν χωρίς πρόσθετους πόρους, μέσω καλύτερης αξιοποίησης των υπαρχόντων:

• Μηδενική ανοχή σε κάθε μορφή βίας.
• Βελτίωση προβλεψιμότητας και ευελιξίας βαρδιών.
• Δίκαιη διαχείριση υπερωριών και καλλιέργεια θετικής εργασιακής κουλτούρας.
• Αντιμετώπιση υπερβολικού φόρτου εργασίας.
• Εκπαίδευση και λογοδοσία ηγετών.
• Πρόσβαση όλων σε υποστήριξη ψυχικής υγείας.
• Τακτική παρακολούθηση και αναφορά της ευημερίας των εργαζομένων.

Με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει έλλειψη σχεδόν ενός εκατομμυρίου επαγγελματιών υγείας έως το 2030, δεν μπορούμε να τους χάσουμε από εξουθένωση, απόγνωση ή βία, τόνισε ο Dr Kluge.

Η φροντίδα για την ψυχική τους υγεία δεν είναι απλώς ηθική υποχρέωση — είναι το θεμέλιο της ασφαλούς και ποιοτικής φροντίδας για κάθε ασθενή. Ας αποτελέσει αυτή η έρευνα ένα σήμα αφύπνισης που θα κινητοποιήσει δράση.

Με πληροφορίες από ΠΟΥ